Notities van Şeydâ: Leren Luisteren en omgaan met de pijn van gesprekspartners

Leren luisteren en
omgaan met de pijn van gesprekspartners 

We beginnen ons wat meer op ons gemak te voelen als we het met elkaar hebben over ongemakkelijke gesprekken. Vorige maand vertelde ik hoe belangrijk het is om een doel voor je ongemakkelijke gesprek te bepalen. Vandaag wil ik het belang van reflectie aankaarten.

Laten we met een moeilijke vraag beginnen. Stel dat alleen al het vooruitzicht van een ongemakkelijk gesprek over racisme je nerveus maakt. Vraag je jezelf dan eerst af: ”Wat zegt dat ongemak over mij?”

De impuls om uit de weg te gaan wat ongemakkelijk maakt, leidt zélf tot ongemak. Maar wat voedt dat ongemak dan precies in een situatie of bij een specifiek onderwerp? Is dat je eigen bevoorrechte situatie of je onwetendheid? Heb je meer macht dan je gewend bent? Of juist minder? Ben je ergens bang voor? En als dat zo is: waarvoor dan? Het zijn geen makkelijke vragen om te stellen en ook niet om te beantwoorden. Maar ze hebben wél een antwoord nodig om het gesprek aan te te kunnen gaan.

Het is een veel voorkomend patroon: mensen zijn niet gewend te reflecteren op hun eigen gevoelens. Ze richten hun ongemak vaak op anderen. In mijn werk krijg ik er regelmatig mee te maken. Sommige deelnemers hanteren een agressieve toon of stellen eisen aan de spreker. Als begeleider van DE&I trajecten is het in zo’n geval mijn verantwoordelijkheid om mijn aanpak en werk niet te verdedigen. Het levert mezelf en alle deelnemers meer op, als we het moment zélf onderzoeken.

Zo’n deelnemer is – meestal – iemand die gewend is om macht te hebben, zonder zich daar altijd bewust van te zijn. Verder is zo iemand wit, vaak man en meestal ouder. Hij is niet vertrouwd met ongemak. Via de ‘vraag’ probeert hij de machtsstructuur te herstellen. Zo kan hij of zij zich comfortabel voelen binnen een context waarin hij/zij de gespreksvoorwaarden bepaalt…

Zij willen mij het zwijgen opleggen. Ik wijs dat af!

Voor mensen die gewend zijn aan macht is het een opgave om in een ongemakkelijk gesprek een andere rol aan te nemen: te luisteren in plaats van te praten. In zo’n gesprek kan het hun taak zijn om te leren omgaan met hun eigen ongemak. Dat is iets anders dan verwachten dat anderen zich aan hen aanpassen.

Dan zijn er de deelnemers die doorgaans geen machtspositie bekleden. Als BIPOC of lid van een gemarginaliseerde groep kan het je taak zijn de ander zijn of haar ongemak te laten voelen. Misschien bereik je wel het punt waarop je kunt zeggen: “Ik ga je het recht ontnemen mij het gevoel te geven dat ik minder ben. Want dat accepteer ik niet.”

Diep nadenken over macht en ongemakkelijke gesprekken helpt je om je voor te bereiden op het ongemak dat je gaat voelen. Ben je gewend aan macht? Dan voel je je op een gegeven moment waarschijnlijk slecht over jezelf. Misschien besef je dat je in het verleden tekort geschoten bent. Het inzicht rijpt dat de manier waarop je met de grenzen van andere mensen omgaat niet meer passend is. Dat kan leiden tot een nieuwe aanpak. Je leert omgaan met de pijn van je gesprekspartners en met het feit dat jij daar een aandeel in hebt.

Ben je een persoon van kleur of op een andere manier gemarginaliseerd? Dan kun je heroverwegen hoe je je macht tijdens een gesprek wilt uitoefenen. Je bent niet verpicht om vragen te beantwoorden, als je dat niet wilt. Heb je voor, tijdens of na het gesprek behoefte aan zelfzorg? Misschien ga je op zoek naar wat je nodig hebt om je veiliger te voelen, leer je je grenzen aan te geven en te bewaken.

Alle keuzes die je maakt, hangen samen met het doel dat je vooraf hebt bepaald. Wat is de inzet van het het ongemakkelijke gesprek? Duidelijke doelen helpen om effectief na te denken over de randvoorwaarden van het gesprek dat je wilt voeren.

Ben je op zoek naar meer informatie over hoe je doelen scherp stelt en hoe je een ongemakkelijk gesprek voorbereidt? Dan loont deelname aan Şeydâ’s intervisiegroepen. Er zijn aparte groepen voor BIPOC en witte professionals die willen groeien door hun kennis en ervaring onder begeleiding te delen. Email Şeydâ voor meer informatie.